Jeżowe
| Jeżowe | |
|---|---|
|
|
|
| |
| Województwo | podkarpackie |
| Powiat | niżański |
| Gmina | Jeżowe |
|
| |
| Data lokacji | 19 marca 1554 |
| Powierzchnia | 42,06 km² |
| Najwyższy punkt | Góra Jeżowska 206 m n.p.m. |
|
| |
| Kod pocztowy | 37-430 |
| Numer kierunkowy | (+48) 15 |
| Tablica rejestracyjna | RNI |
| Współrzędne geograficzne |
50° 22′ 31″ N 22° 8′ 36″ E |
| Populacja (31.12.2023) | |
| Ludność stała | 5 197 |
| Ludność czasowa | 49 |
| Ludność łącznie | 5 246 |
| Gęstość zaludnienia | 125 os./km² |
Jeżowe - miejscowość gminna położona w powiecie niżańskim, województwie podkarpackim. Znajduje się w pierwszej siódemce najludniejszych wsi województwa.
Geografia
Położenie
Jeżowe leży w makroregionie Kotliny Sandomierskiej, na pograniczu Płaskowyżu Kolbuszowskiego i Równiny Tarnobrzeskiej. Przez miejscowość przebiega droga krajowa nr 19 (Rzeszów-Lublin) i droga wojewódzka nr 861 (Bojanów-Kopki).
Jeżowe znajduje się 274 km na południowy wschód od granic administracyjnych Warszawy, 17 km na południe od Niska i 39 km na północ od Rzeszowa.
Sąsiednie miejscowości
Groble, Jata, Kamień, Łętownia, Nowosielec, Nowy Kamień, Pogorzałka, Rudnik nad Sanem, Wólka Łętowska, Zalesie
Rzeki
Przez granice administracyjne Jeżowego przepływają 3 rzeki: Kubalówka, będąca dopływem Jeżówki, a ta z kolei Rudnej.
Historia
XVI - XVII wiek
Miejscowość Jeżów została założona 19 marca 1554 roku przez króla Zygmunta Augusta. Miało to miejsce podczas sejmu walnego w Lublinie. Wieś została lokowana z wójtostwem, które otrzymał Serafin Czcibor oraz jego następcy. Rządy miały być sprawowane zgodnie z prawem magdeburskim.
Lustratorzy królewscy odnotowali, iż około 1567 roku istniał w Jeżowie kościół, który mieszkańcy zbudowali własnym kosztem. Źródła historyczne donoszą, że w 1585 roku wieś należała do parafii w Rudniku, a władze kościelne uważały założenie własnej wspólnoty parafialnej za niezbędne. Dopełnieniem tego było erygowanie parafii 21 maja 1603 roku przez biskupa krakowskiego Bernarda Maciejowskiego na miejscu zwanym Górami Kościelnymi. Konsekracji kościoła dokonał biskup sufragan krakowski Anatol Maciej Kunicki. Wtedy też powstała pierwsza, przykościelna szkoła. W 1657 roku parafia prowadziła przytułek dla biednych oraz szpital.
XVIII - XIX wiek
Na początku XVIII wieku nazwa wsi Jeżów została zamieniona na Jeżowa Wola, a później na Jeżowe. W 1720 roku został zbudowany nowy, drewniany kościół, konsekrowany trzy lata później przez biskupa pomocniczego diecezji krakowskiej - Michała Winnickiego. Niewiele później, bo w 1737 roku świątynia została przeniesiona na miejsce zwane Porąbką.
W latach 1823-1824 wybudowano murowaną plebanię, w której obecnie mieści się muzeum. Jest to najstarszy obiekt murowany w gminie Jeżowe. W XIX wieku w Jeżowem istniała fabryka terpentyny i olejarnia, zlokalizowane w Pikułach.
W 1856 roku ks. Walenty Padowicz założył prywatną szkołę jednoklasową, która mieściła się w organistówce. Następnie w roku 1872 dzięki staraniom ks. Padowicza oraz wójta Sebastiana Lesiczki mieszkańcy Jeżowego wybudowali własnym kosztem pierwszy budynek szkolny wraz z mieszkaniem dla nauczyciela. W 1896 roku utworzono klasą zamiejscową szkoły podstawowej w Jeżowem-Kameralnem.
Jeżowe w XX wieku
W 1909 roku oddano do użytku nowy budynek szkoły podstawowej w Centrum.
Okres I wojny światowej przyniósł straty także w Jeżowem. Przestały działać organizacje i instytucje. W latach 1914-1915 w miejscowości toczyły się działania wojenne, a w stodołach kwaterowali żołnierze austriaccy, węgierscy i bośniaccy. Część mieszkańców Jeżowego została wysiedlona przez Austriaków, a domy zajmowali Rosjanie. Niemcy i Austriacy ponownie wkroczyli do wioski w 1915 roku. W 1914 roku rozpoczęto budowę obecnego kościoła Narodzenia NMP, który został konsekrowany w 1928 roku.
W okresie międzywojennym powstały kółko rolnicze, kasa oszczędnościowo-pożyczkowa, straż pożarna, biblioteka i czytelnia ludowa, a także sklep spółdzielczy. W 1925 roku powstała szkoła I stopnia w Jeżowem-Podgórzu. Od 12 września 1939 roku Jeżowe znalazło się pod okupacją niemiecką. Nauka odbywała się po domach prywatnych, ponieważ okupant zajął szkołę. W roku 1941 Niemcy przystąpili do wywłaszczania i wysiedlania części ludzi z terenu Jeżowego. Na tych terenach został urządzony Poligon Luftwaffe. Życie pod okupacją niemiecką było bardzo ciężkie. Ludzi nękały ciągłe rewizje i łapanki, panowały trudne warunki bytowe. Wyzwolenie Jeżowego nastąpiło 26 lipca 1944 roku – pojawili się wtedy żołnierze Armii Czerwonej, a wraz z nimi oddziały wojska polskiego.
1 września 1944 roku szybko przygotowano budynki szkolne i rozpoczęto naukę. W 1945 roku założono Gminną Spółdzielnię Samopomoc Chłopska, a w latach 1955-1957 wybudowano Wiejski Dom Handlowy wraz z częścią biurowo-socjalną. W roku 1951 powstała szkoła zawodowa kształcąca ślusarzy maszyn rolniczych, a w roku 1959 Szkoła Przysposobienia Zawodowego o kierunku odzieżowym. W 1957 roku Józef Zygmunt założył Uniwersytet Powszechny w Jeżowem. W roku 1961 ruszyła trzyletnia Zasadnicza Szkoła Odzieżowa w Jeżowem. Później powstała jeszcze Zasadnicza Szkoła Rolnicza w Jeżowem, przez jakiś czas funkcjonowało także Technikum Rolnicze w Jeżowem. Po 1967 roku wybudowano wiele nowych placówek gospodarczych i handlowych. Zaczęły funkcjonować piekarnia, masarnia, wytwórnia wód gazowanych, restauracja Jeżowianka, dom handlowy, baza magazynowa oraz 21 placówek handlowych. Na początku lat 70. założona Bank Spółdzielczy na bazie Kasy Spółdzielczej, a w roku 1981 wybudowano Kościół Świętego Jana Chrzciciela w Jeżowem. Końcem 1991 roku powołano Gminny Ośrodek Kultury. W 1994 roku doszło do powstania liceum ogólnokształcącego, a w 1999 - technikum odzieżowego i gimnazjum.
Czasy współczesne
W 2003 roku powołano Gminne Centrum Informacji i utworzono liceum profilowane. Rok ten był również okazją do świętowania jubileuszu 400 lat istnienia Parafii Jeżowe. Kolejny rok minął pod znakiem jubileuszu 450 lat Jeżowego. W 2005 roku utworzono technikum budowlane, a w 2007 oddano do użytku nowy budynek gimnazjum.
25 października 2009 roku bp sandomierski Krzysztof Nitkiewicz erygował w Jeżowem drugą parafię - Świętego Jana Chrzciciela, która została wydzielona z terenu parafii Narodzenia NMP. Od tej pory przestała funkcjonować nazwa Parafia Jeżowe.
Uchwałą Rady Gminy Jeżowe z dnia 10 czerwca 2011 powstało sołectwo Jeżowe-Zaborczyny, które zostało wydzielone z terenu sołectwa Jeżowe-Podgórze. W tym samym roku dokonano oficjalnego otwarcia Muzeum Figur Chrystusa Frasobliwego w Jeżowem. Rok później powstała Szkoła Muzyczna w Jeżowem.
Podział administracyjny
Rada Gminy Jeżowe utworzyła w Jeżowem 5 jednostek pomocniczych, jakimi są sołectwa (Jeżowe-Centrum, Jeżowe-Kameralne, Jeżowe-Podgórze, Jeżowe-Zaborczyny i Jeżowe-Zagościniec). Składają się na nie części miejscowości oraz przysiółki.
| Poz. | Nazwa | Typ miejscowości wg UG (obecnie) | Typ wg GUS-u i MSWiA (stan na rok 1980) | Kod TERYT | Nazwane ulice | Sołectwo |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Błądki | część miejscowości | przysiółek | 0795502 | ul. Polna | Jeżowe-Zagościniec |
| 2 | Centrum | część miejscowości | - | - | - | Jeżowe-Centrum |
| 3 | Grąd(y) | część miejscowości | część miejscowości | 0795436 | - | Jeżowe-Podgórze |
| 4 | Kameralne | część miejscowości | przysiółek | 0795519 | - | Jeżowe-Kameralne |
| 5 | Kowale | część miejscowości | przysiółek | 0795525 | - | Jeżowe-Zagościniec |
| 6 | Okolisko | przysiółek | przysiółek | 0795531 | - | Jeżowe-Kameralne |
| 7 | Pikuły | część miejscowości | przysiółek | 0795548 | - | Jeżowe-Podgórze |
| 8 | Podborczyny | część miejscowości | część miejscowości | 0795442 | - | Jeżowe-Podgórze |
| 9 | Poddaństwo | część miejscowości | część miejscowości | 0795459 | - | Jeżowe-Podgórze |
| 10 | Podgórze | część miejscowości | część miejscowości | 0795465 | ul. Akacjowa, ul. ks. Ludwika Bielawskiego | Jeżowe-Podgórze |
| 11 | Podolszyny | część miejscowości | część miejscowości | 0795471 | - | Jeżowe-Podgórze |
| 12 | Walisko | przysiółek | przysiółek | 0795554 | - | Jeżowe-Kameralne |
| 13 | Zaborczyny | przysiółek | przysiółek | 0795560 | - | Jeżowe-Zaborczyny |
| 14 | Zagościniec / Górka | część miejscowości | przysiółek | 0795577 | - | Jeżowe-Zagościniec |
| 15 | Zagrody | część miejscowości | przysiółek | 0795583 | - | Jeżowe-Kameralne |
| 16 | Zanawsie / Zabłonie | część miejscowości | część miejscowości | 0795488 | - | Jeżowe-Centrum i Jeżowe-Podgórze |
| 17 | Zaolszyny | część miejscowości | część miejscowości | 0795494 | - | Jeżowe-Podgórze |
Religia
Na terenie Jeżowego znajdują się dwie parafie rzymskokatolickie, które należą do dekanatu rudnickiego:
- Narodzenia Najświętszej Maryi Panny - erygowana 21 maja 1603 przez bpa Bernarda Maciejowskiego;
- Świętego Jana Chrzciciela - erygowana 25 października 2009 przez bpa Krzysztofa Nitkiewicza.
Edukacja
W Jeżowem funkcjonują obecnie:
- Przedszkole Niepubliczne z Oddziałami Integracyjnymi Zgromadzenia Sióstr od Aniołów w Jeżowem
- Zespół Szkół w Jeżowem-Centrum
- Publiczna Szkoła Podstawowa im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego Prymasa Tysiąclecia w Jeżowem-Podgórzu
- Publiczna Szkoła Podstawowa im. św. Urszuli Ledóchowskiej w Jeżowem-Kameralnem
- Zespół Szkół im. ks. Stanisława Staszica w Jeżowem
- Samorządowa Szkoła Muzyczna I stopnia
| Szkoły w Jeżowem na przestrzeni lat | |
|
Podstawowe i Przedszkola |
Demografia
Jeżowe, liczące ponad 5 tys. mieszkańców, jest jedną z najludniejszych wsi na Podkarpaciu oraz najludniejszą wsią powiatu niżańskiego. Wg internetowych analiz znajduje się także w pięćdziesiątce najludniejszych wsi Polski.
Na przestrzeni wieków ludność Jeżowego stale się zwiększała, co jest zauważalne również w ostatnich latach. Już na przełomie XVIII i XIX wieku liczba mieszkańców przekroczyła 2 tysiące, a x XIX wieku - 3 i 4 tysiące. W 1999 roku liczba mieszkańców Jeżowego przekroczyła 5 tysięcy.
Wg stanu na koniec 2023 roku Jeżowe zamieszkiwało 5 197 osób posiadających stałe zameldowanie. Liczba mieszkańców w danych sołectwach przedstawia się następująco: Jeżowe-Centrum - 1 563, Jeżowe-Kameralne - 746. Jeżowe-Podgórze - 1 838, Jeżowe-Zaborczyny - 138, Jeżowe-Zagościniec - 912.
Szczegółowe dane dotyczące liczby mieszkańców, urodzeń i zgonów znajdują się w haśle prezentującym demografię miejscowości Jeżowe.
Sport
Kluby sportowe
- Klub Sportowy Sparta - klub piłkarski grający w stalowowolskiej A-klasie;
- Klub Kolarski Jeżowe - klub kolarski istniejący od 29 grudnia 2017;
- Uczniowski Klub Sportowy Centrum - klub wielosekcyjny (m.in. grał w V lidze szachowej);
- Uczniowski Klub Sportowy Podgórzanie;
- Szkolny Klub Sportowy przy Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych.
Obiekty sportowe
- stadion i boisko rezerwowe Sparty Jeżowe
- sale gimnastyczne przy szkołach podstawowych w Jeżowem-Centrum i Jeżowem-Podgórzu, przy gimnazjum oraz przy Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych
- siłownia w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych
- boiska przy szkołach: gimnazjum, szkole podstawowej w Jeżowem-Kameralnem, szkole podstawowej w Jeżowem-Podgórzu, Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych, planowana budowa boiska sztucznego przy szkole podstawowej w Jeżowem-Cetrum
- boisko UKS Podgórzanie - planowana budowa kompleksu boisk Orlik 2012
Ludzie sportu
- Daniel Furtak - obecnie bramkarz Wólczanki Wólka Pełkińska (od 2015/2016);
- Aleksandra Jagieło - polska siatkarka;
- Mieczysław Ożóg - grający trener Jezioraka Chwałowice (od 2014/2015);
- Genowefa Patla - polska lekkoatletka, oszczepniczka;
- Anna Sabat - polska lekkoatletka specjalizująca się w biegach średniodystansowych, srebrna medalistka mistrzostw Polski seniorów (2017);
- Mateusz Święcicki - komentator sportowy;
Imprezy sportowe
- Ogólnopolski Turniej Szachowy O złotego Jeża
- Turniej szachowy o puchar Wójta Gminy Jeżowe
- Masowy Bieg Uliczny
- piłkarski turniej firm
Kolarstwo
- 3 lipca 1984 rozpoczynał się w Jeżowem VII etap 41. edycji wyścigu kolarskiego Tour de Pologne
- W maju 1999 wiodła przez Jeżowe trasa 10. Jubileuszowego Międzynarodowy Wyścigu Kolarskiego Solidarności i Olimpijczyków
Panoramy
- czyli co łączy Jeżowe i Bieszczady?
|
|
Sołectwa Jeżowego |
|
|
Centrum - Kameralne - Podgórze - Zaborczyny - Zagościniec |
|
|
Gmina Jeżowe |
| Cholewiana Góra - Groble - Jata - JEŻOWE - Krzywdy - Łętownia - Nowy Nart - Pogorzałka - Sójkowa - Stary Nart - Zalesie |
